काही जागतिक विक्रम व खेळाडू

 

काही जागतिक विक्रम व खेळाडू

        व्यायामी व मैदानी खेळांच्या अर्वाचीन इतिहासात प्रत्येक क्रीडाप्रकारात जागतिक विक्रम आजवर नोंदले गेले आहेत. १९२० च्या दशकात फिनलंडच्या पाव्हो नूर्मी या धावपटूने दीर्घ पल्ल्याच्या धावण्याच्या शर्यतीत अनेक जागतिक उच्चांक प्रस्थापित करून, व्यायामी खेळांना आंतरराष्ट्रीय स्तरावर लोकप्रियता प्राप्त करून दिली. त्याने एकूण ३५ वेळा जागतिक उच्चांक मोडले आणि ऑलिंपिक स्पर्धांत ९ सुवर्णपदके व ३ रौप्यपदके जिंकली.

अमेरिकेच्या बेब डिड्रिकसनने स्त्रियांच्या मैदानी स्पर्धांना लोकप्रियता मिळवून दिली. तिने १९३२ च्या ऑलिंपिकमध्ये दोन सुवर्ण व एक रौप्य पदक जिंकले. १९३६ च्या ऑलिंपिकमध्ये अमेरिकेच्या जेसी ओवेन्सने चार सुवर्णपदके जिंकली आणि एकूण सात क्रीडाप्रकारांमध्ये जागतिक उच्चांक प्रस्थापित केले. १९४० च्या दशकाच्या प्रारंभी अमेरिकेच्या कॉर्नेलिअस ‘डच’ वॉर्मरडॅम याने १५ फुटांपेक्षा उंच बांबू-उडी एकूण ४३ वेळा मारून लक्षवेधक कामगिरी बजावली.

१९५० च्या दशकातील महान खेळाडूंमध्ये चेकोस्लोव्हाकियाचा एमिल झाटोपेक हा दीर्घ पल्ल्याचे अंतर धावणारा धावपटू (ऑलिंपिक ४ सुवर्णपदके, १० वेळा जागतिक उच्चांक), पॅरी ओ‘ब्राएन हा गोळाफेकपटू (१३ वेळा उच्चांक), अल ओएर्टर हा अमेरिकन थाळीफेकपटू (४ वेळा ऑलिंपिक जेतेपद) यांचे उल्लेख आवर्जून करावे लागतील. १९५४ मध्ये रॉजर बॅनिस्टर हा ब्रिटिश धावपटू चार मिनिटांपेक्षा कमी वेळात एक मैलाचे अंतर पार करणारा पहिला खेळाडू ठरला.

पुढील वीस वर्षांत हा विक्रम करणारे २०० पेक्षा जास्त खेळाडू निघाले. मैदानी क्रीडाप्रकारांच्या ह्या उत्तरोत्तर घडत गेलेल्या विकासाची कारणे खेळाडूंमधील वाढती स्पर्धा, क्रीडातंत्रातील लक्षणीय प्रगती, प्रशिक्षणाच्या प्रगत सोयीसुविधा, अत्याधुनिक क्रीडासाधने आदी घटकांमध्ये आढळून येतील. १९८० च्या दशकातील विश्वविख्यात खेळाडूंमध्ये अमेरिकेचे अडथळा-शर्यतपटू एड्विन मोझेस, जलदधावपटू (स्प्रिंटर) कार्ल लूइस व धावपटू (४०० मी.) मायकेल जॉन्सन; दीर्घ पल्ल्याच्या शर्यतीतील निष्णात धावपटू मोरोक्कोचे सैद औईता व ग्रेट ब्रिटनचे सेबास्तियन को; रशियाचा बांबू-उडीपटू सर्गेई बुब्का व ग्रेट ब्रिटनचा दशशर्यती-क्रीडापटू डॅली टॉम्सन आदींचा आवर्जून उल्लेख करावा लागेल.

रशियन सर्गेई बुब्काने बांबू-उडी प्रकारात एकूण ३५ विश्वविक्रम करून या खेळात नवा इतिहास घडवला. त्यांपैकी १८ विक्रम अंतर्गेही वा बंदिस्त (इनडोअर) क्रीडागारात, तर १७ खुल्या मैदानी स्पर्धांमध्ये होते. बंदिस्त क्रीडागारात त्याने ६·१५ मी. (२०’-२’’) तर मैदानी स्पर्धांमध्ये ६·१४ मी. (२०’ पावणेदोन इंच) अंतर पार करून विश्वविक्रम नोंदवले. जागतिक ऍथलेटिक्स स्पर्धांमध्ये त्याने सहा वेळा जेतेपद मिळवून अभूतपूर्व विक्रम केला.

स्त्री-खेळाडूंमध्ये जलदधावपटू मारिटा कोच आणि जर्मनीची जलदधाव व लांबउडीपटू हाइक ड्रेखस्लर यांची १९८० च्या दशकातील कामगिरी लक्षणीय आहे. अमेरिकन जलदधावपटू फ्लॉरेन्स ग्रिफिथ जॉयनर व सप्तशर्यतीपटू जॅकी जॉयनर-केरसी ह्याही उल्लेखनीय स्त्री-खेळाडू होत.